Przewóz towarów spożywczych, zwłaszcza gdy jest ich dużo, wymaga przestrzegania określonych reguł, wynikających z międzynarodowych i krajowych przepisów prawnych. Restrykcyjnych zasad muszą przestrzegać przede wszystkim przedsiębiorcy dostarczający produkty do punktów sprzedaży. Ewentualne nieprawidłowości mogą spowodować duże straty materialne, a także stanowić zagrożenie dla przyszłych konsumentów. W transporcie żywności istotną rolę odgrywa czas, gdyż niektóre produkty mają ograniczoną przydatność do spożycia.

Typy pojazdów wykorzystywane do przewożenia produktów spożywczych

W przewożeniu żywności szczególnie powszechny jest transport drogowy. Wykorzystywane pojazdy można podzielić na chłodnicze i grzewcze. Wśród tych pierwszych istnieją dodatkowo trzy kategorie:

  • izotermiczne – nie są wyposażone we własny system chłodzenia, jednak wszystkie ściany są odpowiednio izolowane, aby zachować temperaturę przez cały czas podróży,
  • chłodnicze – mają izolowane ściany i dach, a także posiadają system chłodzenia mechanicznego w postaci agregatu sprężarkowego, pozwalający na obniżenie temperatury nawet do -20 stopni Celsjusza,
  • lodownie – są wyposażone w system chłodzenia inny niż w przypadku wcześniejszego typu pojazdów (np. skroplone gazy czy lód), a oprócz tego mają izolowane ściany i dach.

Wymogi dla przewoźnika

Każdy samochód przeznaczony do transportu produktów spożywczych musi zostać zatwierdzony przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny. W przypadku przewozu mięsa lub innych artykułów pochodzenia zwierzęcego, konieczna jest rejestracja w Głównym Inspektoracie Weterynaryjnym. Bardzo ważne jest także posiadanie aktualnej książeczki sanepidowskiej. Tego typu produkty powinny również zostać zarejestrowane przez powiatowego lekarza weterynarii.

Transportery powinny być utrzymywane w czystości i dobrej kondycji, aby żadne zanieczyszczenia nie przedostały się do produktów spożywczych. Jeśli pojazd jest wykorzystywany do transportu także innych artykułów, a nie tylko żywności, wymagane jest jego czyszczenie lub dezynfekcja pomiędzy przewozami. Każdy proces należy odnotować w specjalnie przeznaczonej do tego książce.

Samochód wyposażony w chłodnię powinien posiadać system rejestrowania aktualnej temperatury – odbiorca ładunku może zażądać przedstawienie takiego zapisu. Jej stały poziom podczas całej podróży jest niezwykle istotny. Ciągłe rozmrażanie i zamrażanie produktów jest niebezpieczne dla zdrowia.

Dodatkowe zasady dotyczą środków transportu przewożących sypkie oraz płynne materiały pochodzenia roślinnego. W ich przypadku nie ma konieczności zachowania temperatury poniżej 0 stopni Celsjusza, natomiast należy chronić je przed zanieczyszczeniami z zewnątrz (np. szkodnikami). Pojazd musi być wykorzystywany jedynie do przewożenia żywności oraz posiadać odpowiednie oznakowanie.

Kto ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowy transport?

Odpowiedzialność za prawidłowy przewóz żywności spoczywa na przewoźniku. Ważne jest także dostarczenie przez producenta produktów wysokiej jakości i bezpiecznych dla zdrowia. Zlecając transport należy określić dokładne warunki, jakie powinny zostać spełnione oraz procedury, według których kierowca powinien postępować w sytuacji wypadku, nieoczekiwanego postoju czy objazdu. Dbałość o wszelkie kwestie dotyczące przewozu produktów spożywczych odnoszą się nie tylko wnętrza pojazdu, ale także procesu i przestrzeni, w której dochodzi do załadunku i rozładunku.

Podstawy prawne

Zasady odnoszące się do transportu produktów spożywczych zostały określone w kilku dokumentach. Podstawowym z nich jest ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia. Warto pamiętać także o wydanych do niej rozporządzeniach, np. w sprawie wymagań sanitarnych dotyczących środków transportu żywności, substancji pomagających w przetwarzaniu, dozwolonych substancji dodatkowych i innych składników.

Należy mieć także na uwadze umowę ATP, gdzie można odnaleźć dane odnośnie odpowiednich temperatur podczas transportu żywności schłodzonej i mrożonej. Przykładowo, zamrożone lub głęboko mrożone ryby powinny być przewożone w temperaturze -18 stopni Celsjusza, a te z kategorii żywności schłodzonej - +2 stopnie Celsjusza. Umowa nie reguluje odpowiedniej temperatury w przypadku, gdy produkty pochodzenia zwierzęcego są zapakowane w opakowania pojedyncze lub zbiorcze – wtedy obowiązek spoczywa na producencie lub osobie zlecającej transport.

Aktem, z którym warto się także zapoznać jest Ustawa o transporcie drogowym. Znajdują się w niej wymagania co do niezbędnej dokumentacji podczas przewozu produktów szybko psujących się.

Potrzebna dokumentacja

Każdy kierowca przewożący żywność powinien posiadać świadectwo zgodności środka transportu z umową ATP. Dotyczy to zarówno przewozów krajowych, jak i międzynarodowych. Służba kontrolna ma prawo żądać okazania tego dokumentu. W przypadku jego braku, przewoźnikowi grozi kara grzywny w wysokości do 8000 zł.

Konieczne jest także posiadanie certyfikatów urządzeń. W Polsce można je uzyskać udając się do Laboratorium Badawczego Wydziału Maszyn Roboczych i Transportu Politechniki Poznańskiej lub Centralnego Ośrodka Chłodnictwa w Krakowie. Kontrolę zgodności należy przeprowadzić w przeciągu trzech miesięcy od sprowadzenia środka transportu z ważnym ATP z zagranicy i zarejestrowania go w kraju. Okresowe badania powinno przeprowadzać się co najmniej raz na sześć lat lub na zlecenie odpowiedniej władzy.

Pojazd musi być oznakowany nalepką lub tabliczką ATP.

Współpraca z firmą transportową

Zlecając przewóz towarów firmie transportowej należy na początku upewnić się, że posiada ona wszystkie niezbędne pozwolenia do prowadzenia takiej działalności. Profesjonalny przewoźnik powinien także mieć wykupione ubezpieczenie OCP, chroniące produkty na wypadek pożaru, uszkodzenia, kradzieży czy opóźnienia dostawy (w przypadku żywności ma to szczególne znaczenie, gdyż każda zwłoka obniża jakość, a tym samym wartość towaru) i umożliwiające otrzymanie odszkodowania. Istnieje możliwość dopłaty i uzyskania większej ochrony, np. na wypadek awarii agregatu chłodniczego. Niektórzy ubezpieczyciele chronią także produkty, które zostały uszkodzone w wyniku braku ważnego badania technicznego pojazdu lub gdy kierowca prowadził środek transportu pod wpływem alkoholu. W ostatniej sytuacji ubezpieczyciel po wypłacie pieniędzy może jednak ubiegać się o ich zwrot od nieodpowiedzialnego kierowcy. Ubezpieczenie OCP nie jest obowiązkowe, ale warto je wykupić, gdyż duża liczba klientów prawdopodobnie nie zdecyduje się na powierzenie zlecenia przedsiębiorstwu, które go nie posiada.

Rekompensata przysługuje tylko wtedy, gdy nie było żadnych uchybień ze strony osoby zlecającej, jak np. nieodpowiednie zapakowanie towarów. Wyróżnia się dwa rodzaje polisy OCP - dla transportu krajowego oraz międzynarodowego.

Podejmując współpracę z firmą, zleceniodawca ma także obowiązek poinformować ją o wymaganiach dla konkretnych produktów, takich jak odpowiednia temperatura lub wilgotność powietrza. Należy przekazać wszelkie informacje dotyczące postępowania w przypadku zdarzeń losowych, które mogłyby wpłynąć na opóźnienie się dostawy.

Koszt takiej usługi jest bardzo różny i zależy od kilku czynników:

  • wielkości ładunku,
  • długości trasy,
  • terminu odbioru i dostawy,
  • rodzaju przewożonych produktów,
  • konieczności zapewnienia odpowiednich warunków transportu,
  • wewnętrznych ustaleń firmy przewozowej.

Transport produktów spożywczych, zwłaszcza tych szybko psujących się, jest trudny ze względu na obowiązki stawiane przewoźnikom i zasady wynikające z prawa. Jedynie ich spełnienie daje gwarancję bezpieczeństwa i zachowania wysokiej jakości żywności.