Wraz z rozwojem globalizacji, możliwości podróżowania i handlu międzynarodowego, coraz częściej interesujemy się tym, jak kształtują się ceny artykułów spożywczych w różnych krajach. Polska, jako członek Unii Europejskiej, stanowi doskonałe pole badawcze do porównań cen żywności w kontekście całego kontynentu. Przeanalizujmy zatem, jak kształtują się te ceny w Polsce w porównaniu z innymi krajami Europy.
Cena koszyka zakupowego
Aby przeprowadzić rzetelne porównanie, warto skupić się na tzw. "koszyku zakupowym", czyli zestawie podstawowych artykułów spożywczych, które są powszechnie konsumowane przez przeciętną rodzinę. W skład takiego koszyka wchodzą zazwyczaj produkty takie jak chleb, mleko, jaja, mięso, owoce, warzywa oraz inne podstawowe artykuły.
Polska na tle Europy
Według danych Eurostatu, agencji statystycznej Unii Europejskiej, ceny artykułów spożywczych w Polsce kształtują się na poziomie niższym niż średnia unijna. W przypadku wielu produktów, takich jak warzywa, owoce i mięso, Polska plasuje się poniżej średniej europejskiej.
Należy jednak pamiętać, że różnice w cenach mogą być znaczące między poszczególnymi kategoriami produktów. Na przykład, w Polsce nabiał, w tym mleko i sery, może być droższy niż w niektórych innych krajach europejskich. Z drugiej strony, owoce i warzywa często są dostępne w Polsce w cenach bardziej konkurencyjnych niż na zachodzie kontynentu.
Obecnie ceny żywności w Polsce rosną w szybkim tempie. W maju 2023 roku wzrost cen żywności w Polsce wyniósł około 15,7 proc. rok do roku, co jest najwyższym odczytem w tym cyklu. Dla porównania w maju w Unii Europejskiej ceny żywności rosły o około 5 proc. rok do roku. Zjawisko to jest wynikiem, m.in. inflacji, która choć odczuwalna była na całym kontynencie, to jednak w poszczególnych państwach osiągała inne wartości. W czerwcu 2023 roku średnia inflacja w strefie euro wyniosła 5,5% [1], co jest najwyższym odczytem od wprowadzenia euro w 1999 roku. W Polsce inflacja w 2023 roku była jedną z najwyższych w Europie. W czerwcu 2023 roku wyniosła 15,6%, co jest najwyższym odczytem od 1997 roku. Głównym czynnikiem napędzającym inflację w Polsce były rosnące ceny żywności, energii i paliw [2]. Dla porównania, w Niemczech inflacja w czerwcu 2023 roku wyniosła 8,2% (najwyższy odczyt od 1993 roku) [2], we Francji – 6,5% (najwyższy odczyt od 1985 roku) [3].
Pozostałe przyczyny wzrostu cen żywności w Polsce i w Europie to:
- Rosnące koszty produkcji żywności, w tym koszty energii, surowców i pracy;
- Wojna w Ukrainie, która zakłóciła globalne łańcuchy dostaw żywności;
- Zmiany klimatyczne, które powodują niestabilność plonów.
Niemniej jednak, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, ceny żywności w Polsce są nadal stosunkowo niskie. Na przykład, w maju 2023 roku ceny chleba w Polsce były o około 30 % niższe niż średnia unijna, a ceny mięsa - o około 20 % niższe.
Praktyczne porównanie – Polska i Niemcy
Na łamach polskojęzycznego portalu Deutsche Welle ukazał się artykuł autorstwa dwóch polskich dziennikarek, które w ramach praktycznego eksperymentu dokonały podobnych zakupów spożywczych w tej samej sieci sklepów w Polsce i w Niemczech. Pozwoliło to porównać ceny podstawowych produktów w obydwu krajach. W Polsce tańsze okazało się pieczywo: cena bułki kajzerki w Polsce wyniosła 0,33 zł, a w Niemczech – 0,85 zł. Chleb tostowy pełnoziarnisty kosztował 3,57 zł w Polsce i 5,32 zł w Niemczech. W Polsce tańsze o prawie połowę okazało się także świeże mleko (3,19 zł w porównaniu do 6,03 zł w Niemczech), o 70 groszy tańsze było polskie masło.
Produktami, w których różnice cenowe były mocno zauważalne okazały się truskawki (14 zł/kg w Polsce i 21 zł/kg w Niemczech), ser Gouda (9,99 zł w Polsce za 300 g, w Niemczech analogiczna porcja produktu – ok. 13,36 zł). W Polsce tańsze były również jabłka – różnica w cenie wynosiła ponad 2 zł na każdym kilogramie owoców.
Bardzo zbliżone ceny dotyczyły wody gazowanej oraz oleju słonecznikowego. Z kolei wędlina z indyka, makaron spaghetti, banany i pomidory okazały się zauważalnie tańsze w niemieckim sklepie (różnica w cenie pomidorów wynosiła prawie 4,50 zł na kilogramie) [4].
Skutki wzrostu cen żywności
Wzrost cen żywności może mieć negatywny wpływ na gospodarstwa domowe, zwłaszcza te o niskich dochodach. Może to prowadzić do zmniejszenia spożycia żywności i pogorszenia jakości życia. Z drugiej strony, niższe ceny żywności w Polsce mogą zachęcić Europejczyków do zakupów właśnie w tym kraju. I nie tylko chodzi tu o zakupy prywatne konsumentów mieszkających blisko stref przygranicznych, ale przede wszystkim o zamówienia hurtowe, dokonywane przez przedsiębiorców. Już teraz wielu polskich hurtowników prowadzi współpracę z zagranicznymi podmiotami, oferując swoje produkty w ramach hurtowni internetowych i mając szczegółowo opracowane procedury celno-logistyczne.
Zachętą do kupowania polskiej żywności jest nie tylko jej atrakcyjna cena, ale także wysoka jakość. Polska, tak jak inne kraje unijne, podlega restrykcyjnym wymogom w kwestii produkcji żywności (a unijne przepisy są dodatkowo uzupełniane o nie mniej wymagające przepisy krajowe). W Polsce nie brakuje też gospodarstw produkujących żywność w sposób ekologiczny i zrównoważony, co nie tylko wpisuje się w światowe trendy, ale także wpływa na smak pożywienia i zawartość składników odżywczych. Dlatego też polscy przedsiębiorcy, mimo odczuwalnego wzrostu cen w kraju, nadal mają szansę na wykorzystanie różnic i przyciągnięcie zagranicznych klientów.
Przyszłość cen żywności
Oczekuje się, że ceny żywności w Polsce i w Europie będą nadal rosły w najbliższych miesiącach. Głównym czynnikiem napędzającym wzrost cen będzie dalsze wzrost kosztów produkcji żywności. Część analityków przekonuje jednak, że tempo wzrostu cen będzie znacznie mniejsze niż w 2022 r., co daje nadzieje na powolne wyhamowanie inflacji.
Inni analitycy są zdania, że z czasem ceny żywności na rynkach europejskich zaczną spadać [5]. Niemniej jednak spadek cen nie będzie odczuwalny w tym samym czasie w całej Europie, a obniżka cen może w niektórych państwach (w tym w Polsce) nastąpić z opóźnieniem nawet kilku miesięcy względem zachodnich sąsiadów [6].
Czynniki wpływające na różnice cenowe
Istnieje wiele czynników, które wpływają na różnice w cenach żywności między krajami. Jednym z kluczowych czynników jest poziom życia i siła nabywcza społeczeństwa. Kraj o wyższym standardzie życia będzie mógł sobie pozwolić na wyższe ceny produktów spożywczych.
Dodatkowym czynnikiem są różnice w kosztach produkcji i transportu. Kraj, w którym produkcja rolno-spożywcza jest bardziej rozwinięta i efektywna, może oferować produkty w niższych cenach. Podobnie, kraje o dogodnym położeniu geograficznym, ułatwiającym transport i dystrybucję żywności, mogą mieć korzystniejsze ceny.
Sezonowość również wpływa na różnice cenowe między krajami. Produkty sezonowe, takie jak świeże owoce i warzywa, mogą być tańsze w kraju, w którym są uprawiane na większą skalę. Natomiast w innych krajach, gdzie tego typu produkty są bardziej deficytowe, ich cena może być wyższa.
Podsumowanie
Porównanie cen żywności w Polsce i Europie pokazuje, że choć istnieją różnice, to Polska plasuje się zazwyczaj na poziomie niższym niż średnia unijna. Kluczowe czynniki wpływające na te różnice to poziom życia, koszty produkcji i transportu, sezonowość oraz trendy rynkowe.
Warto pamiętać, że ceny żywności podlegają dynamicznym zmianom, dlatego też regularne monitorowanie rynku spożywczego jest istotne zarówno dla konsumentów, jak i producentów oraz dystrybutorów.
Źródła:
[1] https://obserwatorgospodarczy.pl/2023/08/18/inflacja-w-strefie-euro-spada-do-53-to-najnizszy-poziom-od-stycznia-2022/
[2] https://www.money.pl/gospodarka/inflacja-w-polsce-znow-poszybowala-najgorsze-dane-od-25-lat-6785687586196000a.html
[3] https://forsal.pl/gospodarka/inflacja/artykuly/8692292,francja-ceny-zywnosci-rosna-inflacja-spada.html
[4] https://www.dw.com/pl/polska-i-niemcy-por%C3%B3wnali%C5%9Bmy-ceny-%C5%BCywno%C5%9Bci/a-65875887
[5] https://www.wiadomoscihandlowe.pl/raporty-i-analizy-rynkowe/zywnosc-drozeje-w-calej-europie-najbardziej-na-wschodzie-konsumenci-stracili-od-1-1-do-9-2-proc-sily-nabywczej-raport-2448013
[6] https://businessinsider.com.pl/gospodarka/ceny-zywnosci-w-polsce-szybuja-odwrotnie-niz-na-swiecie-kiedy-nadejdzie-ulga/d916jce