Podatek akcyzowy, podobnie jak VAT, jest podatkiem pośrednim, ale nie ma charakteru powszechnego i jest stosowany tylko względem niektórych kategorii produktów. Wchodzi on w cenę sprzedaży towarów, a więc koszty z nim związane ponosi nabywca. W zależności od rodzaju alkoholu jego wysokość jest inna.

Kiedy konieczne jest zapłacenie podatku akcyzowego?

Odprowadzenie podatku akcyzowego jest jednym z obowiązków producentów oraz importerów wyrobów akcyzowych. Czynności wymagające zapłacenia akcyzy to:

  • produkcja wyrobów akcyzowych,
  • handel towarami akcyzowymi na terytorium kraju,
  • eksport i import produktów,
  • nabycie oraz dostawa wewnątrzwspólnotowa,
  • wyprowadzenie zharmonizowanych towarów ze składu podatkowego,
  • nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych, od których nie została zapłacona akcyza,
  • ubytki lub niedobory zharmonizowanych produktów akcyzowych.

Wyroby zharmonizowane a niezharmonizowane

W ustawie o podatku akcyzowym istnieje podział na wyroby zharmonizowane i niezharmonizowane. W skład pierwszej grupy wchodzą wyroby tytoniowe i alkoholowe, paliwa, oleje opałowe i gaz oraz energia elektryczna. Do drugiej grupy należą natomiast pozostałe produkty, takie jak broń, kosmetyki czy samochody osobowe.

Podstawa opodatkowania i proces ustalania stawki podatku

Jeśli stawka akcyzy jest wyrażana w procencie, to w przypadku importu podstawę opodatkowania stanowi wartość celna produktów, powiększona o należne cło. Mając do czynienia z dostawą wewnątrzwspólnotową, pod uwagę bierze się kwotę należną z tytułu dostawy towarów na terytorium państwa członkowskiego, a w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego, istotna jest kwota, jaką nabywca jest zobowiązany zapłacić za towar. Podstawą opodatkowania jest także kwota należna z tytułu sprzedaży w kraju, z którego pochodzą wyroby pomniejszona o podatek od towarów i usług oraz akcyzę od nich.

Jeśli stawki ustalane są kwotowo pod uwagę bierze się ilość towarów.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do stosowania minimalnych wysokości podatku dla określonych wyrobów, jednak każdy kraj może zastosować stawki wyższe, dopasowane do własnej polityki. Stawki podatku dla wyrobów akcyzowych zostały określone w ustawie o podatku akcyzowym i mogą być wyrażane w różny sposób, na przykład w kwocie na jednostkę danego towaru czy procentowo. Wysokość akcyzy z każdym rokiem może ulegać zmianie.

Nowelizacja ustawy o podatku akcyzowym

Pod koniec października 2021 roku przedstawiono projekt nowelizacji ustawy o podatku akcyzowym. Nowe przepisy zakładające wzrost podatku weszły w życie 1 stycznia 2022 roku. Zgodnie z nimi stawki akcyzy na alkohol wzrosły o 10% w porównaniu z rokiem poprzednim. W związku z tym można spodziewać się wzrostu cen produktów na półkach sklepowych. Przewiduje się, że cena wódki o zawartości alkoholu na poziomie 40% wzrośnie o 1,50 zł, cena butelki wytrawnego wina (0,75 l) o około 16 groszy, a półlitrowa puszka piwa będzie droższa o 6 groszy. Eksperci mówią jednak, że wzrost cen będzie jeszcze większy ze względu na wyższe koszty pracy i wzrost cen produkcji. Ponadto, w ustawie zaproponowano, aby w latach 2023-2027 podatek akcyzowy zwiększał się co roku o kolejne 5%. Dzięki temu w 2022 roku do budżetu Państwa powinno trafić 2 mld zł, a po upływie 10 lat kwota ta powinna opiewać na 103 mld zł. Podwyżka podatku akcyzowego zarówno w 2022 roku, jak i w kolejnych pięciu latach nie dotyczy jedynie cydru i perry o zawartości alkoholu do 5%.

Decyzja o podniesieniu podatku akcyzowego jest argumentowana relatywnie niskimi cenami napojów alkoholowych w Polsce w porównaniu ze średnią unijną. Tańszy alkohol można kupić tylko w Bułgarii, na Węgrzech i w Czechach. Działania te mają charakter prozdrowotny i ich celem jest ograniczenie negatywnych skutków zdrowotnych wywoływanych przez spożywanie alkoholu i wyrobów tytoniowych oraz kształtowanie dobrych nawyków obywateli.

Obniżka akcyzy dla małych producentów

Nowe przepisy przewidują także specjalne warunki dla małych, niezależnych producentów napojów alkoholowych. Rozwiązanie ma polegać na obniżeniu stawki akcyzy na ich wyroby aż o połowę w stosunku do stawek standardowych. Przewiduje się wprowadzenie do ustawy definicji takiego przedsiębiorstwa. Na tym zapisie skorzystają szczególnie gorzelnie należące do producentów owoców, mali producenci wina i napojów fermentowanych, takich jak cydry oraz niewielkie przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem wyrobów pośrednich – na przykład miodów pitnych półtoraków i dwojniaków.

Ustawa zakłada również wprowadzenie dla małych producentów systemu certyfikowania i uelastycznienie sprzedaży wyrobów akcyzowych na odległość z akcyzą zapłaconą w innym kraju – podatek będzie można rozliczyć na terenie kraju, bez konieczności korzystania z pomocy pośrednika.

Wprowadzenie systemu EMCS

Nowe przepisy wprowadzają także obowiązek monitorowania wewnątrzunijnych przemieszczeń wyrobów akcyzowych z opłaconym podatkiem przy użyciu systemu EMCS (System Przemieszczania oraz Nadzoru Wyrobów Akcyzowych). Do tej pory w celu tym stosowano dokumenty papierowe.

Stawki akcyzy na alkohol od 1 stycznia 2022 roku

Wraz z początkiem nowego roku podatek akcyzowy na alkohol wzrósł i aktualne stawki w przeliczeniu na jeden hektolitr gotowego wyrobu wynoszą:

  • dla piwa - 9,43 zł,
  • dla wina - 191,00 zł,
  • dla alkoholu etylowego - 6.903,00 zł (100% vol.)

Dla porównania stawki z 2021 roku również za hektolitr gotowego wyrobu prezentują się następująco:

  • dla piwa - 8,57 zł,
  • dla wina - 174,00 zł,
  • dla alkoholu etylowego - 6.275,00 zł (100% vol.)

Wzrost akcyzy a sprzedaż i produkcja piwa

Wzrost podatku akcyzowego niepokoi przede wszystkim osoby związane z branżą piwowarską. W Polsce już od trzech lat można zauważyć znaczny spadek sprzedaży i produkcji piwa, który od 2018 roku zmniejszył się o około 3,5 mln hl. W ostatnich latach można także zaobserwować duży wzrost cen składników wykorzystywanych do wytwarzania tego trunku. Rosną ceny opakowań, surowców, takich jak słód jęczmienny, a także energii elektrycznej i cieplnej. Przedsiębiorcy muszą liczyć się również ze wzrostem kosztów pracy. Czynniki te sprawiły, że w ostatnim czasie cena piwa wzrosła blisko o 15%, w związku z czym podniesienie akcyzy nie jest dobrą informacją dla producentów.

Eksperci z branży alkoholowej uważają także, że podniesienie akcyzy na piwo przyniesie odwrotny skutek do zamierzonego w kwestii wykształcenia dobrych, zdrowych nawyków wśród obywateli. Polacy coraz chętniej zaczną sięgać po alkohole wysokoprocentowe, gdyż będzie to dla nich bardziej opłacalne. Potwierdzeniem takiego stanowiska może być sytuacja jaka miała miejsce w kraju w 2020 roku, kiedy to Ministerstwo Finansów podniosło akcyzę o 10% zarówno na piwo, jak i mocniejsze alkohole. W tym pierwszym przypadku odnotowano wzrost przychodów zaledwie o 5%, podczas gdy wpływy do budżetu ze sprzedaży napojów spirytusowych wzrosły o 13%.

Alkohol zwolniony od podatku

Całkowicie zwolniony od akcyzy jest skażony alkohol etylowy, znajdujący się w wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi. Ten oraz inne rodzaje alkoholu nie podlegają opodatkowaniu, gdy wchodzą w skład produktów leczniczych wskazanych przez Prawo farmaceutyczne, olejków eterycznych lub mieszanin substancji zapachowych wykorzystywanych do produkcji artykułów spożywczych i napojów bezalkoholowych. Akcyzie nie podlega także alkohol w wyrobach czekoladowych, jeśli jego zawartość nie przekracza 8,5 litra 100% alkoholu etylowego na 100 kg produktu lub 5 litrów takiego alkoholu na 100 kg dla pozostałych artykułów spożywczych lub prefabrykatów.