Znaczące miejsce wśród przestępstw skarbowych zajmują przestępstwa celne, w tym przemyt. Wykrywaniem takiego przewinienia na terenie Polski zajmuje się umundurowana formacja zwana Służbą Celną. Zapewnia ona ochronę oraz bezpieczeństwo obszaru celnego Unii Europejskiej – sprawuje nadzór nad kwestiami związanymi z legalnym przywozem i wywozem towarów.

Dlaczego przemyt odbywa się na tak szeroką skalę?

Ruch graniczny cały czas jest bardzo wzmożony, a przemyt celny jest jednym z najczęściej popełnianych zabronionych czynów karnoskarbowych. Dzieje się tak dlatego, że nie jest możliwe sprawdzenie każdej osoby przekraczającej granicę - doprowadziłoby to do zablokowania przejść. W związku z tym stosowany jest system selektywnej kontroli celnej.

Kolejnym powodem jest fakt opodatkowania towarów podatkami pośrednimi, czyli od towarów i usług oraz akcyzowym. Teoretycznie obarczony nimi zostaje konsument jako ostateczny odbiorca, jednak w praktyce są one płacone przez dostawcę. Przewóz towarów w sposób zabroniony przynosi większy zysk niż ten zgodny z przepisami prawa. Takie korzyści materialne oraz dość szybkie i łatwe ich uzyskanie, silnie oddziałują na osoby potencjalnie chętne do przystąpienia do nielegalnej działalności.

Atrakcyjnym aspektem dla przemytników są także różnice cen towarów objętych podatkiem akcyzowym w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, bądź też pomiędzy państwem członkowskim, a krajem spoza Unii. Przykładem może być przemyt alkoholu z Estonii do Finlandii, gdzie różnice pozwalają na uzyskanie nawet trzykrotnie wyższej ceny za każdy litr.

Przemyt w polskim prawie

Osoba przewożąca do kraju lub wywożąca za granicę towar jest zobowiązana przedstawić ten fakt organowi celnemu lub dokonać zgłoszenia celnego. Nie wywiązując się z tego obowiązku, naraża należność celną na uszczuplenie i podlega karze grzywny, pozbawienia wolności lub obu tym karom jednocześnie. Taka sama kara grozi sprawcy, jeżeli nielegalnie przewozi towar, co do którego istnieje reglamentacja pozataryfowa.

Przepisy polskiego prawa chronią zarówno interes finansowy budżetu Unii Europejskiej i Skarbu Państwa poprzez należności celne, jak i interes gospodarczy państw członkowskich, kontrolując przebieg procesu reglamentacji.

Kary za nielegalny przewóz towarów

Wyróżnia się przemyt celny oraz przemyt wyrobów akcyzowych. Pierwszy z nich dotyczy przewożenia lub wywożenia towarów bez dokonania zgłoszenia celnego lub przedstawienia produktów organowi celnemu. W takiej sytuacji grozi kara grzywny do 720 stawek dziennych (każda od 10 do 2000 zł), kara pozbawienia wolności lub obie te sankcje łącznie. To samo dotyczy towaru objętego reglamentacją pozataryfową. Jeśli jednak kwota celna narażona na uszczuplenie lub wartość produktów jest niewielka, istnieje mniejsza kara, w postaci samej grzywny. Gdy wartości nie przekraczają progu ustalonego w ustawie, na sprawcę zostanie nałożona kara grzywny za wykroczenie skarbowe, określana kwotowo.

Przemyt wyrobów akcyzowych to sprowadzanie na terytorium kraju produktów, które powinny zostać oznaczone znakami akcyzowymi, jednak nie dopełniono tego obowiązku. W takim przypadku grozi taka sama kara grzywny, jak w sytuacji opisanej powyżej - do 2 lat pozbawienia wolności albo obie te kary łącznie. Gdy wartość należnego podatku jest mała, obowiązuje jedynie sankcja w postaci grzywny, a gdy nie przekracza progu ustawowego, stosuje się karę za wykroczenie skarbowe.

W związku z tym przestępstwo może być traktowane trzystopniowo:

  • jako podstawowe przestępstwo celne,
  • jako uprzywilejowane przestępstwo celne,
  • jako wykroczenie skarbowe.

Oprócz kary pieniężnej zagrożone są przewożone towary. Jeśli czyn zostanie zakwalifikowany jako przestępstwo, konfiskata ich jest obligatoryjna, natomiast jeśli zostanie uznany za wykroczenie, wtedy przejęcie transportowanych przedmiotów jest fakultatywne.

Kto ponosi odpowiedzialność?

Odpowiedzialność za przemyt jakichkolwiek towarów, w tym alkoholu, spoczywa na osobie zobowiązanej do przedstawienia ich organowi celnemu i zapłaty należności celnej. Za takie przestępstwo odpowiada także ten, kto na podstawie prawa, umowy, decyzji odpowiedniego organu czy faktycznego wykonywania, sprawuje nadzór nad kwestiami gospodarczymi osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej, która nie posiada osobowości prawnej.

Przemyt alkoholu w okresie pandemii

W trakcie trwania pandemii koronawirusa zauważono, że przemyt alkoholu i papierosów do Polski zmalał. Taki stan rzeczy spowodowany jest, m.in. zamknięciem części przejść granicznych dla ruchu osobowego, włącznie z autokarami, a także wprowadzeniem ograniczeń dla funkcjonowania takich miejsc, jak bazary czy targowiska, gdzie można było nabyć tego typu produkty. Przestępcy przenieśli się jednak na inne kanały dystrybucji, np. prywatne posesje czy Internet. Aby temu zapobiegać, Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) zaczęła uważniej monitorować sprzedaż nielegalnych towarów w sieci.

Rynek nielegalnego alkoholu zmienił się także w związku z dużym wzrostem zapotrzebowania na skażony alkohol etylowy, wykorzystywany do produkcji środków bardzo potrzebnych do walki z pandemią, takich jak np. płyny dezynfekujące. Ceny alkoholu etylowego bardzo wzrosły – nawet o 100%. Podrożał także alkohol izopropylowy (nawet siedmiokrotnie). Te czynniki sprawiły, że przemytnicy mają utrudniony dostęp do taniego alkoholu, znajdującego się w produktach nieprzeznaczonych do spożycia, który mógłby być z nich odzyskiwany w celu nielegalnej sprzedaży. Krajowa Rada Skarbowa uczestniczy w procesie produkcji i dystrybucji tego typu produktów.

Walka służb z przemytem

Problematyka zwalczania przemytu ma bardzo duże znaczenie we Wspólnocie Europejskiej z kilku powodów:

  • w Unii Europejskiej istnieje jeden obszar celny,
  • granice celne zostały zniesione pomiędzy poszczególnymi Państwami członkowskimi,
  • w relacjach z krajami spoza Unii stosuje się wspólną taryfę celną.

Oprócz wzmożonej działalności Krajowej Rady Skarbowej związanej z wybuchem pandemii, instytucja ta cały czas prowadzi kontrole drogowe, w związku z obowiązującą Ustawą o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów i obrotu paliwami opałowymi.

Celnicy mają styczność z nietypowymi metodami nielegalnego przewożenia produktów. Towar jest często umieszczany przez przemytników w skrytkach samochodowych, ale zdarzają się bardziej interesujące sposoby. Przykładem może być specjalnie przerobiony do tych celów zbiornik paliwa ciężarówki, który został podzielony na dwie części – w jednej umieszczono olej napędowy, w drugiej przemycany płyn. Czasami dochodzi także do likwidacji bazarów, gdzie prowadzony jest nielegalny handel produktami z przemytu.

Najwięcej dochodzeń w 2004 roku wszczęto w sprawie przemytu wyrobów spirytusowych, zwłaszcza o objętości mocy równej 80% lub więcej. Dopuszczano się także prób nielegalnego przewozu wina oraz piwa. W 2004 roku Służba Celna przechwyciła alkohol o wartości 3,4 mln zł.

Z bardziej aktualnych danych Dolnośląskiego Urzędu Celno-Skarbowego wynika, że w zeszłym roku, w wyniku kontroli, przejęto 1777 litrów nielegalnego alkoholu.

Inspekcja Handlowa stale przeprowadza kontrole prawidłowości obrotu wyrobami alkoholowymi i tytoniowymi, którymi obejmuje placówki detaliczne, gastronomiczne czy magazyny hurtowe. Służby dążą również do wykrywania napojów alkoholowych z fałszywymi banderolami, nieznanego pochodzenia czy nieoznaczonymi znakami akcyzowymi.

Sposobem na zapobieganie przemytowi alkoholu jest także sprawdzanie cudzoziemców pod kątem legalności ich pobytu na terenie kraju.