Perspektywy rozwoju eksportu żywności z Europy w najbliższych latach zależą od wielu czynników, takich jak zmiany w konsumpcji żywności na świecie, wzmocnienie regulacji handlowych, a także wyzwania związane z klimatem i ochroną środowiska oraz konfliktami zbrojnymi – w tym wojną w Ukrainie.
O ile europejski eksport żywności będzie musiał zmierzyć się z wieloma wyzwaniami, to z drugiej strony nie trudno wypatrzeć okoliczności, które otworzą przed państwami Europy nowe możliwości handlowe.
Światowy rynek żywności – obecna sytuacja
Światowy rynek żywności w ostatnich latach targany był różnymi niekorzystnymi sytuacjami. Na początku 2020 roku była to epidemia COVID-19, która znacząco doprowadziła do zmian w handlu i logistyce, ale także wpłynęła na zmianę wzorców zachowań konsumenckich mieszkańców poszczególnych części świata [1]. Nie należy zapominać także o wyzwaniach klimatycznych, które bezpośrednio wpływają na kwestię produkcji i transportu żywności oraz wymagają wypracowania nowych rozwiązań.
Od zeszłego roku z kolei świat mierzy się z kryzysem żywnościowym, spowodowanym w dużej mierze rosyjskimi działaniami wojskowymi, które znacząco utrudniły lub nawet uniemożliwiły eksport ukraińskich produktów rolnych, co zagroziło dostawom żywności dla milionów ludzi. Wiele państw świata (szczególnie państw położonych w Afryce i na Bliskim Wschodzie) jest zależnych od transportu z Ukrainy [2]. I choć może być to z jednej strony szansą dla innych państw Europy, o tyle nie należy zapominać o rosnącej konkurencji ze strony innych producentów żywności, zwłaszcza z Azji oraz Ameryki Łacińskiej. I choć żywność europejska cechuje się znacznie wyższymi standardami jakości, to żywność z wspomnianych obszarów często okazuje się dużo tańsza.
Dużym wyzwaniem dla światowego rynku żywności jest przyrost populacji w skali całego globu. Wpływ liczby ludności na strukturę handlu żywnością może być postrzegany na kilku poziomach. Po pierwsze, większa liczba ludności może prowadzić do zwiększenia importu żywności, szczególnie w krajach o słabych zdolnościach produkcyjnych lub w krajach, gdzie popyt na żywność przekracza podaż. Z drugiej strony, kraje o silnej pozycji produkcyjnej mogą zwiększać eksport żywności do krajów o mniejszych zdolnościach produkcyjnych lub o większym popycie.
Jednakże, wpływ liczby ludności na strukturę handlu żywnością nie jest jednoznaczny i zależy również od innych czynników, takich jak polityka handlowa, ceny surowców, koszty transportu, dostępność wody i zasobów naturalnych, a także preferencje konsumentów.
Rynek żywności a wojna w Ukrainie
Tak jak już wspomnieliśmy, wywołana przez Rosję wojna w Ukrainie zachwiała światowym bezpieczeństwem żywności i doprowadziła do zagrożenia wśród milionów mieszkańców państw Afryki oraz Bliskiego Wschodu. Państwa te były wręcz uzależnione od dostaw z Ukrainy, szczególnie dostaw ukraińskiej pszenicy.
Aby zapobiec eskalacji problemu i łagodzić jego skutki (zarówno w Ukrainie, jak i na terenach jej państw-odbiorców), kraje członkowskie UE koordynują działania mające zapewnić osobom w najtrudniejszej sytuacji dostęp do wystarczającej ilości bogatej w składniki odżywcze żywności po przystępnych cenach [3].
W 2022 r. państwom UE udało się wypracować tzw. „korytarze solidarnościowe” które ułatwiają eksport ukraińskiej żywności nowymi drogami transportowymi. Było to potrzebne ze względu na zniszczenia ukraińskiej infrastruktury transportowej oraz rosyjską blokadę ukraińskich portów czarnomorskich.
Unia Europejska postanowiła wypracować także wspólne podejście do kryzysu żywnościowego, któremu państwa członkowskie wspólnie starają się przeciwstawić czoła. Do podejmowanych działań można zaliczyć:
- Pomoc humanitarną,
- 8 mln euro przeznaczonych na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego w latach 2022-2024,
- Otwarty handel i współpracę z globalnymi partnerami,
- Zrównoważoną produkcję żywności (pomoc dla krajów rozwijających się) [3].
Eksport żywności z UE – obecna sytuacja
Eksport żywności z UE, mimo obecnych kryzysów i trudności, ma się stosunkowo dobrze. Państwa Wspólnoty Europejskiej znajdują się w komfortowej sytuacji, która daje im szansę na wykorzystanie obecnych możliwości i zwiększenie eksportu żywności poza granice starego kontynentu. Przede wszystkim, w samej UE nie ma zagrożenia kryzysem żywnościowym, co jest w dużej mierze zasługą zrównoważonego rolnictwa wspieranego przez unijną politykę rolną [3].
Dobrym przykładem może być chociażby Polska, która w wyniku wojny w Ukrainie musiała stawić czoła kryzysowi uchodźczemu. Ogromny napływ obywateli Ukrainy, którzy osiedlili się na terenie Polski, doprowadziło do zauważalnej tendencji wzrostu popytu na żywność w Polsce. Niemniej jednak, tempo wzrostu polskiej konsumpcji krajowej nadal pozostaje mniejsze od wzrostu produkcji rolno-spożywczej. Oznacza to, że istnieją nadwyżki żywności mogące być zagospodarowane poprzez eksport [4]. Zarówno polska żywność, jak i usługi polskich producentów i hurtowników charakteryzują się bardzo dobrym stosunkiem jakości do ceny, co daje szansę na dywersyfikację relacji biznesowych na rynkach pozaunijnych i nawet konkurowanie z pozornie tańszymi produktami spożywczymi z Azji lub Ameryki Południowej.
A jak prezentuje się statystyka? Jeśli chodzi o miesięczne przepływy handlowe produktów rolno-spożywczych w UE to swój szczyt osiągnęły one w październiku 2022 roku (rekordowa wartość 36,4 mld euro). Mimo późniejszego niewielkiego miesięcznego spadku eksport produktów rolno-spożywczych z UE utrzymuje się na wysokim poziomie (20,7 mld euro). Choć UE jest także dużym importerem żywności z innych części globu, to jej bilans handlowy pozostaje dodatni i wynosi 5 mln euro [5].
Nie oznacza to, że unijny eksport produktów rolno-spożywczych nie ulega wahaniom. Pod względem wartości spadł o 1,2% w ujęciu miesięcznym w styczniu 2023 roku. Przyczyną sytuacji jest przede wszystkim spadek eksportu wyrobów spirytusowych oraz serów i twarogów. Wzrost eksportu do Chin o 3% częściowo zrekompensował spadek eksportu do Stanów Zjednoczonych (-5%) i Wielkiej Brytanii (-2%). Choć spadek ten można zauważyć w statystyce, to obserwując sytuację z nieco szerszej perspektywy czasu wyraźnie widać, że eksport żywności z UE po 2022 roku i tak jest większy niż we wcześniejszych latach. W pierwszych dziesięciu miesiącach 2022 r. eksport z UE do USA osiągnął wartość 24,4 mld euro. To o 29% więcej niż średnia z trzech lat dla tego samego okresu. Podobnie unijny eksport do Wielkiej Brytanii od stycznia do października 2022 r. o wartości 39,5 mld euro jest o 15 proc. wyższy niż w 2021 r [3].
Podsumowanie
Choć światowy rynek żywności ulega różnym kryzysom, to nie da się zaprzeczyć, iż państwa europejskie wciąż znajdują się w bardzo komfortowej sytuacji, która stwarza im nowe perspektywy w światowym handlu produktami rolno-spożywczymi.
W państwach UE nie ma ryzyka kryzysu żywnościowego, a w części z nich tempo produkcji przewyższa tempo konsumpcji własnej. Zmiany w światowej strukturze handlu oraz wzrost zapotrzebowania na żywność (związany ze wzrostem liczby ludności) stwarzają dla Europejczyków wyraźne perspektywy w handlu zagranicznym. Zwłaszcza, że żywność europejska słynie z wysokiej jakości, a jej proces produkcji podlega restrykcyjnym unijnym regulacjom, a w niektórych państwach UE jest ona nadal stosunkowo tania (jak np. w Polsce). Zagrożeniem dla europejskiego eksportu może być rosnąca konkurencja ze strony państw Azji i Ameryki Południowej oraz pogłębiający się kryzys klimatyczny. Jednakże już niejednokrotnie państwa UE pokazały, iż potrafią wypracować sprawne rozwiązania kryzysowych sytuacji. Jeśli Wspólnota Europejska wykaże się działaniami na podobnym poziomie to istnieje spora szansa, że europejski eksport do innych obszarów świat w kolejnych latach po prostu wzrośnie.
Chcesz złożyć zamówienie na tanią europejską żywność wysokiej jakości? Skontaktuj się z nami, a przygotujemy ofertę ściśle dopasowaną do Twoich potrzeb. Eksportujemy na cały świat!
Źródła
[1] T. Rokicki, Wprowadzenie, [w:] „WYZWANIA LOGISTYKI WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE ͵
COVID-19, transport, magazynowanie, opakowania”, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2021, s.5
[3] Ibid.
[4] https://www.trade.gov.pl/aktualnosci/eksport-zywnosci-dynamicznie-rosnie/
[5] https://agriculture.ec.europa.eu/news/increase-eu-agri-food-imports-october-2022-2023-01-31_en