Wprowadzenie produktu spożywczego do obrotu rynkowego wymaga spełnienia określonych procedur. Jednym z wymagań jest właściwe etykietowanie produktów. Cały proces etykietowania podlega standaryzacji międzynarodowej, bywa jednak uzupełniany o przepisy prawa krajowego.
W przypadku Polski obowiązujące wytyczne zawarte są w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 roku.
Etykietowanie produktów – dlaczego jest potrzebne?
Dlaczego etykietowanie produktów jest tak istotne? Stanowi ono rozwiązanie, które ma zabezpieczać prawo konsumenta do szybkiego zdobycia wiedzy na temat kupowanego produktu. Dzięki nim konsument może samodzielnie porównać produkty podobnej kategorii i dokonać świadomego wyboru, jest również chroniony przed stosowaniem nieuczciwych praktyk ze strony przedsiębiorcy [1].
Jednym z wymogów jest, aby produkt obecny na rynku posiadał etykietę w języku urzędowym państwa, na terenie którego jest dystrybuowany. Jest to istotna informacja dla osób eksportujących do Polski produkty spożywcze. Co ważne, w przypadku polskich producentów, którzy eksportują swoje towary za granicę nie zachodzi już wymóg znakowania produktów etykietą w języku polskim [2].
Etykietowanie produktów – przepisy obowiązujące na terenie Polski
Podstawowym aktem prawnym, obowiązującym na terenie Polski, a zawierającym wymagania dotyczące znakowania żywności jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 (z dnia 25 października 2011 r.) w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. Urz. UE L 304 z 21.11.2011, z późn. zm.)[3].
Wspomniane wyżej przepisy obowiązują na terenie całej Unii Europejskiej – a zatem producenci ze wszystkich państw członkowskich UE muszą się do nich stosować. Ma to swoje dobre aspekty: pozwala ujednolicić całą procedurą i formułę, co stanowi ułatwienie zarówno dla producentów, jak i konsumentów. Nie należy jednak zapominać, że dystrybutorzy produktów spożywczych, poza stosowaniem się do praw unijnych, winni spełniać także wymogi stawiane przez przepisy lokalne. Na terenie Polski dodatkowe wymagania dotyczące etykietowania żywności określane są przez:
- ustawę z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia;
- ustawę z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych;
- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych [3].
Etykietowanie żywności – główne wymagania
Wyżej wspomniane przepisy nakładają na producentów i dystrybutorów żywności obowiązek umieszczania na etykietach produktów takich informacji, jak:
- nazwa żywności,
- wykaz składników,
- składniki lub substancje pomocnicze w przetwórstwie wywołujące alergie lub reakcje nietolerancji, które zostały wykorzystane podczas produkcji żywności [4]
- ilość określonych składników lub kategorii składników,
- ilość netto żywności,
- data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia,
- specjalne warunki przechowywania lub specjalne warunki użycia,
- nazwa lub firma oraz dane adresowe podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze - odpowiedzialnego za treści zawarte na etykiecie,
- kraj lub miejsce pochodzenia w określonych rozporządzeniem przypadkach,
- instrukcje użycia, w przypadku, gdy w razie braku takiej instrukcji odpowiednie użycie danego środka spożywczego byłoby utrudnione;
- w odniesieniu do napojów o zawartości alkoholu większej niż 1,2 % objętościowo, rzeczywista zawartość objętościowa alkoholu;
- wartość odżywcza[1], która – dla większości produktów – obejmuje takie składniki jak wartość energetyczna, ilość tłuszczu, ilość kwasów tłuszczowych nasyconych, ilość węglowodanów, ilość cukrów, ilość białka oraz ilość soli w odniesieniu do 100g produktu lub/i porcji produktu [2].
Ważna nie tylko sama treść, ale także – układ treści
Przedsiębiorcy odpowiedzialni za etykietowanie produktów spożywczych powinni pamiętać, że wspomniane Rozporządzenie nakłada nie tylko obowiązek zawarcia konkretnych informacji na etykiecie produktu, ale ich właściwe rozmieszczenie. Pojawia się tu pojęcie „pola widzenia”, czyli część opakowania, z której konsument jest w stanie odczytać informację z pojedynczego punktu widzenia. W zależności od kształtu opakowania, spełnienie tego wymagania może być prostsze (opakowania prostokątne, kwadratowe), jak i trudniejsze (opakowania okrągłe lub opakowania o zróżnicowanym i nietypowym kształcie) [3].
Unijne rozporządzenie dokładnie precyzuje, które informacje powinny zmieścić się we wspomnianym „polu widzenia”. Są to:
- nazwa żywności,
- ilość żywności (netto),
- procentowa objętość alkoholu (dla wyrobów, w których zawartość objętościowa alkoholu przekracza 1,2 %) [1].
Etykietowanie a właściwe określenie terminu przydatności spożycia
Każdy produkt spożywczy, bez wyjątku, posiada datę minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia. Na etykietach produktów spożywczych, poza podaniem masy netto produktu, wymagane jest także czytelne zamieszczenie przydatności jej spożycia lub wspomnianą datę minimalnej trwałości. Przedsiębiorcy odpowiedzialni za etykietowanie powinni zachować właściwe wymiary dla wysokości cyfr oraz liter określających tą wartość – szczegóły dotyczące tej procedur zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących oznakowania towarów paczkowanych.
Czym różni się „termin przydatności do spożycia” od „daty minimalnej trwałości”? Pierwszy stosuje się w przypadku produktów nietrwałych mikrobiologicznie, które po określonym czasie mogą stać się niezdatne do spożycia lub nawet niebezpieczne dla zdrowia. W przypadku takiej żywności na etykiecie powinno znaleźć się określenie „NALEŻY SPOŻYĆ DO [DATA DZIENNA]. W przypadku bardziej stabilnych produktów podaje się ich datę minimalnej trwałości. Można to zrobić na dwa sposoby, zamieszczając na etykiecie informację” „NAJLEPIEJ SPOŻYĆ PRZED [DATA DZIENNA]” lub „NAJLEPIEJ SPOŻYĆ PRZED KOŃCEM [PODANY MIESIĄC I/LUB ROK]” [3].
W przypadku żywności mrożonej wymagane jest także podanie daty zamrożenia produktu.
Etykieta żywności – oznaczenie kraju pochodzenia
W określonych przypadka wymagane jest, aby etykieta zawierała informacje o kraju pochodzenia produktu spożywczego. Są to sytuacje, w których brak takiej informacji mógłby negatywnie wpłynąć na decyzję konsumenta.
Dla przedsiębiorców odpowiedzialnych za etykietowanie produktów istotną zmianę wprowadziło rozporządzenie z dnia 1 kwietnia 2020 roku, które określa zasady przekazywania informacji dotyczącej miejsca pochodzenia „podstawowego składnika spożywczego” (czyli składnika, który stanowi minimum 50% całego produktu). W myśl przepisów, oznaczenie pochodzenia podstawowego składnika spożywczego jest wymagane, gdy różni się ono od miejsca produkcji. Przykładem może być sytuacja, gdy producentem soku z granatu są Niemcy, a sam „podstawowy składnik spożywczy”, czyli granat, pochodzi z Iranu.
Podsumowanie
Wymogi dotyczące etykietowania produktów spożywczych w Polsce w dużej mierze opierają się na przepisach unijnych – jednakowych dla całego obszaru wspólnoty. Są one jednak uzupełniane także o przepisy miejscowe. Wprowadzając nowy produkt spożywczy na polski rynek należy pamiętać o właściwym wypełnieniu zarówno wymogów unijnych, jak i lokalnych, z czego jednym z głównych jest wymóg zamieszczenia na opakowaniu etykiety w języku polskim.
Źródła:
[2] https://www.gov.pl/web/gis/podstawowe-wymagania-dotyczace-znakowania-zywnosci
[3] Ibid.
[4] https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:304:0018:0063:PL:PDF